- Agenda & Events
- Attracties
- Het fotoboek!
- Plattegrond
- De Bibliotheek
- BEREIKBAARHEID
- Korting!
Al eeuwenlang is de kermis in zijn algemeenheid een van de meest geliefde en drukbezochte evenementen in Nederland. De Tilburgse Kermis is daarbij zeker geen uitzondering. Het jaarlijkse feest van attracties, muziek, en lekkernijen trekt jaarlijks honderdduizenden bezoekers uit het hele land.
Maar waar komt dit feest eigenlijk vandaan, en hoe is het door de jaren heen gegroeid?
Het ontstaan van de Tilburgse Kermis gaat waarschijnlijk terug tot in de vroege middeleeuwen. In die tijd waren kermissen voornamelijk religieuze- of oogstfeesten, waarbij de lokale bevolking samenkwam om heiligen te eren, of om te feesten als het oogsten er op zat. Reizende artiesten en marktkooplui zorgden voor vermaak, of prezen hun exotosche waren aan. Er kwamen altijd veel mensen op de kermis af en de reizigers sloten maar al te graag aan om daar hun waar of kunsten aan de man te brengen. Ook in Tilburg is deze link met een markt er lange tijd geweest. Rond 1880 zien we op de gunninglijsten nog steeds meer marktkramen dan attracties staan. Overigens bestaat voor Tilburg het sterke vermoeden dat de jaarmarkt en de bijbehorende festiviteiten voor het eerst in de 15e eeuw plaatsvonden op het marktplein voor de Heikense kerk (nu: Oude Markt). De eerste vermelding op schrift dateert uit 1567, maar uit de context blijft dat de kermis al ouder moet zijn geweest.
Het was pas in de negentiende eeuw dat de kermis veranderde in het soort evenement zoals we dat nu kennen. Het kwam als het ware los van het kerkelijke feest of jaarmarkt waar het oorspronkelijk mee samenviel. In Duitsland zie je overigens nog wel een sterke link met de fruhlings- en oktoberfesten. Er kwamen steeds meer attracties bij, eerst aangedreven door dieren, later op stoom en uiteindelijk electriciteit. Van draaimolens en schiettenten tot reizende theaters en bioscopen. Vanaf de jaren ’70 ging het steeds sneller, hoger en met steeds meer spektakel. Oefenspelen zijn er eigenlijk altijd al geweest, van het middeleeuwse koekhakken tot aan de grijpers en schuivers van nu. Blijkbaar is de aantrekkingskracht om een prijsje te kunnen winnen van alle tijden!
Ook werd de kermis steeds meer gezien als een gelegenheid om te ontspannen en te genieten. In Tilburg vooral door de textielarbeiders die er speciaal voor vrijaf kregen en waar de cafés goede zaken deden, omdat deze arbeiders hun vakantiepotje er in een paar dagen doorheen dronken. Dit resulteerde overigens met regelmaat in knokpartijen tussen dronkaards. De Tilburgse kermis heeft door dit wangedrag zelfs een alcoholverbod gekend en is hierom ook een keer afgelast. Gelukkig zijn we inmiddels een eeuw verder.
De kermis in Tilburg was eind 19e eeuw al een van de belangrijkere in Nederland, deze groei zette door en er kwamen steeds meer pleinen bij. De textielarbeiders zorgden voor een goede boterham van de exploitanten en deze boden steeds meer geld om op de Tilburgse kermis te mogen staan. En dan hebben we het al over de vorige eeuwwisseling, zo tussen 1890 en 1910. Begonnen op de Heuvel, daarna uitgebreid naar het Piusplein. De winkeliersvereniging van het Besterdplein diende na de eerste wereldoorlog jaren achtereen verzoeken in, om uiteindelijk in 1926 ook kermisattracties toegewezen te krijgen. Door aanpassingen in de binnenstad, zoals de onderdoorgang van het spoor tussen Heuvel en NS plein, werd het mogelijk een aaneengesloten route te maken. De huidige route bestaat nog niet zo lang als dat velen denken. Pas in de jaren ’90 sloot het lint zich vanaf het Besterdplein tot aan het Stadhuisplein en pas sinds 2004 is het 10 dagen kermis in Tilburg! Met de laastse aanpassingen is het Koningsplein er weer van af en hebben we de Broxlaan er bij gekregen. De kermis blijft meebewegen met de ontwikkelingen van de binnenstad.
In de jaren negentig van de vorige- en begin deze eeuw onderging de kermis nog een grote verandering. Er kwam meer aandacht voor veiligheid en regelgeving, en er werd door exploitanten geïnvesteerd in moderne, vaak iets compactere attracties die sneller op te bouwen zijn en met een mannetje personeel minder. In Tilburg uitte zich dat bijvoorbeeld ook door een veranderde opstelling waar hulpdiensten als brandweer en ambulance beter langs en tussen de attracties door moesten kunnen. Jaloersmakende foto’s uit de jaren ’80 van de vorige eeuw waar 6 of 7 grote attracties samengepakt stonden – soms letterlijk met de trappen tegen elkaar – zullen we niet meer gaan herbeleven.
Ook het sociale karakter van de kermis veranderde mee, van een traditioneel feest voor de arbeiders en hun gezinnen, naar een meer commercieel evenement met allerlei randzaken en optredens van landelijk bekende artiesten. Toch blijft de Tilburgse Kermis onverminderd populair als op zichzelf staand evenement.
Jaarlijks trekt de kermis nog steeds honderdduizenden bezoekers, die genieten van de talloze attracties, het eten en drinken, en de gezellige sfeer.
In de geschiedenis van de Tilburgse Kermis zijn er altijd wel spannende en spraakmakende momenten geweest. In 1954 bijvoorbeeld, brak er een brand uit op de kermis, waarbij een nog bijna nieuwe autoscooter vlam vatte. Snel ingrijpen voorkwam erger. In 2014 herhaalde zich een soortgelijk scenario waar een eetkraampje vlam vatte en er twee gasflessen explodeerden.
Spraakmakend was zeker ook de oproep in 1990 op teletekst waarin de gay community werd opgeroepen om op maandag naar de kermis te komen. Het bleek een grap te zijn,maar de opkomst was veel groter dan verwacht! Het jaar erop werd de eerste georganiseerde editie van de roze maandag gehouden en de rest is spreekwoordelijk geschiedenis.
Wat zeker niet onvermeld mag blijven is de nostalgische kermis. Na inspanningen van onder meer verslagever Lauran Wijfels, stond er op het Willemsplein vanaf 1990 een nostalgische kermis. Van meet af aan een groot succes en momenteel te vinden op het Besterd plein, waar ook de Spiegeltent van de kermis Expo te vinden is.
In 1976 verwelkomde de kermis het eerste reuzenrad van boven de 30 meter, in 1986 stond er de eerste Breakdance en in 2010 de eerste grote achtbaan met twee loopings: de Test Strecke. De eerste stalen achtbaan stond er overigens al in 1974 en houten achtbanen al in 1924. Afgelopen jaren sneuvelden diverse records, enkele attracties bereiken hoogtes tot zo’n 80 meter en snelheden tot ver boven de 100 kilometer per uur.
In 2019, het jaar van de laatste editie voor de COVID-19 pandemie, trok de Tilburgse Kermis naar schatting maar liefst 1,5 miljoen bezoekers. Het was daarmee de drukstbezochte kermis van Nederland en een van de grootste landelijke evenementen van het jaar. Er waren meer dan 200 attracties en kramen, verdeeld over het terrein van zo’n drie kilometer lang.
Helaas moest de Tilburgse Kermis in 2020 worden afgelast vanwege de COVID-19 pandemie, maar de kermiswethouder liet het hier niet bij zitten. Tilburg haalde het landelijke nieuws door toch een kermis te organiseren: Onder de noemer “vakantiekermis” werd een kleinschaliger kermis opgezet op een beperkt aantal pleinen. Er was ook geen promotie buiten de stad en het resulteerde in een groot succes. Toen ook in 2021 de kermis tegen een afgelasting aan keek, pakte Tilburg wederom uit met een iets grotere vakantiekermis en stond er alweer bijna een halve route opgesteld, met inacht neming van de toen geldende beperkingen. De kermis in kon 2022 weer als vanouds plaatsvinden.
Al met al is de Tilburgse Kermis een evenement met een rijke geschiedenis en een indrukwekkende groei. Van bescheiden begin tot een grote groei in de negentiende eeuw, tot een van de grootste en meest spectaculaire kermissen van Nederland. Maar ondanks alle vernieuwingen en veranderingen is er nog altijd dezelfde gezellige en feestelijke sfeer te vinden, waar bezoekers jaar na jaar op af blijven komen.
De Tilburgse Kermis zal ook in de toekomst ongetwijfeld blijven groeien en vernieuwen, maar de essentie van het feest zal altijd hetzelfde blijven: samen genieten van attracties, muziek, en lekker eten!